Suzanne van Pelt: "Ik ben een leefstijlactivist"

Suzanne van Pelt wil met haar bedrijf Smart Health een revolutie in het denken over leefstijl teweegbrengen. Een gesprek over de financiële benadering van leefstijl en hoe technologie het Preventieakkoord kan redden.

Waar komt dat streven naar een vitaler Nederland vandaan? 

Suzanne van Pelt: “Niet uit het romantische idee dat iedereen zich beter moet kunnen voelen. Nou ja, dat wil ik natuurlijk óók heel graag, maar ik zie preventie door leefstijlverbetering vooral als een geweldig verdienmodel. Door je juist op het voorstadium van de zorgvraag te richten, dus op het voorkomen van allerlei leefstijlziekten, kun je het hele ecosysteem veel gezonder maken en een veel zinniger zorgstelsel optuigen.”

Wat bedoel je met een ‘zinniger zorgstelsel’? 

Suzanne: “Minder chronisch zieken betekent minder behoefte aan zorg, lagere ziektekosten en lagere ziektekostenpremies. Mensen die nog wél ziek worden, bijvoorbeeld door een erfelijke belasting, kun je daardoor zinnige zorg bieden. Ook voor deze groep helpt leefstijlverbetering trouwens weer om je beter te voelen. Voor iedereen; werkgevers, gemeenten, provincies, zorgorganisaties, huisartsen, ziekenhuizen, en thuiszorgorganisaties, is preventie door leefstijlverbetering een heel lucratief businessmodel. Ze moeten het alleen nog even gaan zien.”

Je zou toch denken dat het belang van een gezonde leefstijl zo langzamerhand wel is doorgedrongen, in de zorgsector…

Suzanne: “Toch is er nog een wereld te winnen. Het begint al bij de opleiding. Een huisarts krijgt maar vier uur les over voeding. En niet eens zo heel lang geleden mochten huisartsen een consult waarin leefstijlverbetering centraal stond niet declareren. Dus als je met klachten door overgewicht bij de huisarts kwam en de huisarts zei: ga maar eens wat meer bewegen en let op je voeding, dan mocht hij dat consult niet neerleggen bij de zorgverzekeraar. Daarom deden huisartsen er ook zo weinig aan. Gelukkig mag het inmiddels wel.”

Maar er zijn natuurlijk genoeg zorgpartijen waarvoor preventie kannibaliseert op het bestaande verdienmodel. Neem de apothekers… 

Suzanne: “Nee hoor, ook apothekersorganisaties gaan inzien dat er met preventie winst te behalen valt. Die enorme medicijnvraag die er nu is, het wordt allemaal veel te duur. Want de zorgverzekeraar zegt: dit is het budget, meer gaan we niet uitgeven. Dus ook apothekers zullen moeten gaan inzetten op preventie. Daarvoor moeten ze hun bestaande businessmodel natuurlijk wel vernieuwen: de klant naar de winkel halen voor begeleiding in leefstijlverbetering, in plaats van voor een doosje pillen. Fantastisch toch?”

Dus uiteindelijk draait het bij de levensvatbaarheid van het preventiemodel in de zorgsector vooral om harde knaken?

Suzanne: “Precies! En daar word ik dus heel gelukkig van. Want als steeds meer partijen preventie als businessmodel gaan zien, een aanpak waarmee geld te verdienen valt, betekent dit dat preventie maatschappijbreed steeds serieuzer wordt genomen. Er werd nog wel eens gedacht dat een gezonde leefstijl een beetje alternatief is, een onderbuikgevoel. Maar dat is het absoluut niet. De effectiviteit van het stimuleren van een gezonde leefstijl berust op wetenschap en is dus ook volledig meetbaar.” 

Waarom komt het dan toch zo langzaam op gang met die preventie in Nederland?

Suzanne: “Mensen durven niet te zeggen dat niet-ziek zijn een beter verdienmodel is dan ziekte, omdat ze bang zijn op allerlei tenen te gaan staan. Natuurlijk heb ik daar zelf niet zo’n last van. Ik mocht een paar jaar geleden op een nieuwjaarsreceptie van de SER een presentatie geven over preventie en leefstijlverbetering, ten overstaan van Gerrit Zalm en Edith Schippers. Ze zeiden: ‘We vinden het een fantastisch verhaal, maar het ecosysteem zit zo niet in elkaar. De farmaceuten verdienen geld aan ziekte, de huisartsen verdienen geld aan ziekte, de hele keten is gericht op ziekte.’ Die hele keten ‘om’ krijgen is natuurlijk ook best een ingewikkelde opgave.” 

Dat is nu dus aan het veranderen?

Suzanne: “Ja, het verandert, gelukkig. Dat komt mede doordat de zorgverzekeraars, een machtige factor binnen het hele zorgstelsel, het belang van preventie zijn gaan onderkennen en uitdragen. En ook corona heeft het besef versterkt dat een gezonde leefstijl essentieel is om ziekten te voorkomen. Maar binnen de zorgsector blijf je een conservatief kamp houden, dat niets moet hebben van innovatie en dat het idee van het traditionele een-op-een arts-patiënt-consult maar lastig kan loslaten.”

Voor ziekenhuizen lijkt het me ook niet zo makkelijk zichzelf opnieuw uit te vinden, alleen al gezien de naam.

Suzanne: “Maar juist ziekenhuizen kunnen hun maatschappelijke functie heel gemakkelijk anders gaan benaderen door leefstijlverbetering meer als uitgangspunt te nemen. Ze zouden bijvoorbeeld slaapklinieken en afvalklinieken kunnen gaan integreren in hun gebouwen en zo meer een verzamelplaats voor preventiediensten kunnen worden. Naast uiteraard een plek voor de reguliere zorg, want je kunt met preventie natuurlijk nooit alles weghalen.”

Hoe denk je over het Nationaal Preventieakkoord?

Suzanne: “Ik was heel blij toen het preventieakkoord werd ondertekend, maar ik vind wel dat het ongelofelijk lang duurt voordat de gemeentes het oppakken. Gelukkig dringt het besef van het nut ervan bij de gemeente wel steeds meer door.”

Waarom wordt het zo traag opgepakt door gemeenten? 

Suzanne: “De gemeenten hebben er in 2015 ontzettend veel taken bijgekregen. Jeugdzorg, de zorg voor langdurig zieken en mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zijn naar de gemeenten overgeheveld. Om dat goed te organiseren, komen ze vaak geld tekort. Ambtenaren die daar nauwelijks verstand van hebben, moeten ineens zorgindicaties afgeven, zonder dat ze weten waarop ze moeten indiceren. Bovendien kan elke zorgvraag die over het budget heen gaat simpelweg niet worden beantwoord. Het is niet voor niets dat in september 175 burgemeesters de noodklok luidden en om meer financiële steun vanuit het Rijk te vragen. Maar ook hier is preventie juist de oplossing van het probleem. Want het levert gewoon geld op als je stuurt op leefstijlverbetering: hoe gezonder mensen leven, hoe minder thuiszorg je hoeft in te zetten en hoe lager je kosten.”

Makkelijk gezegd, maar wat moet een gemeente doen om vorm te geven aan die preventiemissie?

Suzanne: “Dat is inderdaad een vraag waarmee veel gemeenten worstelen. Daarom geloof ik ook zo in het benaderen van preventie als verdienmodel. Met slimme technologie kunnen gemeenten hun preventiebeleid op een laagdrempelige manier vormgeven, uitrollen, meten en bijsturen. Zo’n aanpak zou wat mij betreft veel nadrukkelijker door de centrale overheid moeten worden aangestuurd. Dus niet de concrete invulling van het Preventieakkoord aan de gemeenten overlaten, maar als centrale overheid een duidelijke opdracht geven: zó gaan we het doen.”

Waarom zou je het niet aan de gemeenten zelf moeten overlaten? 

Suzanne: “De redenering vanuit het Rijk is: wij zetten met het Preventieakkoord alleen maar een beweging in gang en iedereen moet vervolgens zelf naar een Vitaal Nederland in 2025 toewerken. Ieder voor zich en God voor ons allen, ik vind dat niet verstandig. Je kunt veel beter kijken wat er allemaal al beschikbaar is aan initiatieven en technologieën en al die krachten bundelen om het proces in een stroomversnelling te brengen.”

Hoe gaat het nu in de gemeenten dan?

Suzanne: “Overal ontstaan kleine, lokale initiatieven. Dat is zeer lovenswaardig, alleen een goede coördinatie ontbreekt waardoor er veel geld verloren gaat: ‘We hebben in onze gemeente een beweegbankje neergezet.’ ‘O, wat leuk! Hoe vaak wordt het bankje gebruikt?’ ‘Dat weten we niet.’ ‘En hoeveel gezonder zijn de mensen die het gebruiken?’ ‘Dat weten we ook niet, maar nu hebben we iets aan preventie gedaan.’ Als je het effect van je maatregelen niet meet, weet je ook niet wat het oplevert. Om preventie impact te laten hebben, moet je het meetbaar én schaalbaar maken. Daarvoor zal echt technologie moeten worden ingezet. Alleen dan kun je inzichtelijk maken wat preventie kost en wat het oplevert.”

Smart Health biedt zo’n technologie natuurlijk aan…

Suzanne: “Ja, Smart Health heeft inderdaad zo’n technologie. En ik gun elke gemeente onze technologie, omdat het een geweldige manier is om leefstijlproblemen in kaart te brengen, voortgang te meten en je kosten en opbrengsten inzichtelijk te maken.”

Preventie als buninessmodel, dus weer.

Suzanne: "Ik val misschien een beetje in herhaling, maar je ziet dat die benadering, met technologie in de hoofdrol, zowel een motor als een verbinder kan zijn. De overheid heeft ook niet genoeg slagkracht en skills in huis om het allemaal zelf te doen. Maar de overheid kan het wél faciliteren en ondersteunen. Met het Preventieakkoord is de eerste goede stap is gezet, nu moet er naar de markt worden geluisterd: hoe kunnen we dit nou eens aanpakken? Welke tools kunnen ons daarbij helpen?”

Gaat Smart Health ook een rol in spelen in gemeenten? Je richt je nu nog vooral op bedrijven.

Suzanne: “Zeker! Onze ambitie is maatschappijbreed. Maar we zijn ons eerst op de bedrijven gaan richten omdat we snel van start wilden, zonder private equity. Bedrijven zien goed in dat er met preventie geld te besparen valt en zij hebben een wettelijke verplichting om hun medewerkers een preventief medisch onderzoek aan te bieden. Bovendien: de meeste mensen werken, dus het bedrijfsleven was voor ons een prima vertrekpunt. Maar we willen de hele maatschappij bereiken: van kinderen tot senioren.”

Wat heeft Smart Health binnen de aangesloten bedrijven al bereikt?

Suzanne: “We realiseren altijd minimaal twintig procent reductie op ziekteverzuim binnen de organisatie. Een zieke medewerker kost een werkgever gemiddeld 250 euro per dag. En dan heb ik het nog niet eens over de kosten van vervanging, werk dat uitvalt en dat soort zaken. Smart Health, inclusief het PMO, kost 150 euro per medewerker. Dat is nog minder dan een kopje koffie per dag. Dus reken maar uit wat het je oplevert. En dan heeft zo’n bedrijf de Arbowettelijke PMO-plicht ook meteen gecoverd.”

Dus je zegt dat het uiteindelijk meer oplevert dan het kost?

Suzanne: “Minder verzuim is minder kosten, meer productiviteit, meer continuïteit, meer loyaliteit en meer tevredenheid. Dus ja: het levert meer op dan het kost. Bovendien: als je als bedrijf een verzuimreductie hebt van bijvoorbeeld 6% naar 3%, dan kom je uit de risicocategorie van de verzuimverzekering. Je gaat dan minder premie betalen en krijgt aan het einde van het jaar een enorme cash-back. Aan alle kanten levert het je geld op. Gelukkig gaan steeds meer bedrijven zien dat het heel lucratief is om een gezonde leefstijl te stimuleren.

Is ieder mens eigenlijk wel tot een gezonde leefstijl te bewegen?

Suzanne: “Natuurlijk! Leefstijlverbetering is echt niet iets dat alleen voor de hoger opgeleiden is weggelegd. Er is niks elitairs aan en het is voor iedereen mogelijk én belangrijk. Dat kan niet genoeg worden benadrukt.”

Maar de vraag is: kan iedereen wel worden bereikt met die boodschap?

Suzanne: “Ja, ik geloof zeker dat iedereen kan worden bereikt. Ook mensen die van huis uit weinig kennis hebben over het belang van een gezonde leefstijl. Die mensen moet je als eerste voorlichten, want daar valt heel veel winst te behalen. Het is vaak ook een informatieprobleem hè? Als je simpelweg niet weet dat gefrituurd voedsel ongezond is of dat je ziek kunt worden van te weinig beweging en te veel suiker, dan moet iemand jou dat wel eerst uitleggen. Daarna ben je heus wel bereid om er iets aan te doen. Technologie kan ook weer helpen om dit soort informatie te ontsluiten. Maar je moet er natuurlijk wel tijd en energie in steken, want het gaat niet vanzelf. Aandacht en focus maakt alles beter. En iedereen verdient een stip op de horizon.”

 Ligt daar niet ook een taak voor bijvoorbeeld de levensmiddelenindustrie? 

Suzanne: “Zeker! Als je ziet dat driekwart van alle voedingsmiddelen gericht op kinderen in de supermarkten ongezond is, dan weet je dat daar nog heel veel te winnen valt. En ook de agrarische industrie moet meedoen. Een gezonde leefstijl heeft trouwens ook direct impact op het klimaat. Als je op de fiets naar je werk gaat in plaats van met de auto, minder vlees, zuivel en bewerkt voedsel eet en stopt met roken, dan heeft dat gewoon invloed. Ik vind het heel merkwaardig dat je daar in de politiek niemand over hoort.” 

Als je dat roept ben je een activist.

Suzanne: “Maar ik bén ook echt een activist. Een activist op het gebied van een gezonde leefstijl.” 

En een preventieactivist.

Suzanne: “Het woord preventie gebruik ik eigenlijk alleen omdat iedereen het dan begrijpt. Maar ik ben vooral heel erg voor leefstijlverbetering die bij jou past. Voor mij is het een way of life, maar dat is het helaas nog niet in ons zorgsysteem. Mensen krijgen bijvoorbeeld een hele batterij aan medicijnen voorgeschreven omdat ze ziek zijn, terwijl er nauwelijks wordt gekeken of er op leefstijlgebied winst te behalen valt. Dat begrijp ik niet. Want je kunt er wel bergen medicatie tegenaan gooien, maar als iemand elke avond een fles wijn leegdrinkt en sigaretten rookt, dan kun je hem met medicijnen misschien wel eventjes oplappen, maar heeft dat op de langere termijn geen effect. Alles begint bij een gezonde leefstijl, dus bij het individu. Dat betekent ook dat je op dat gebied maatwerk moet leveren.”

Nederland Vitaal moet in 2025 helemaal zijn uitgerold zijn. Hoe vind je dat het gaat, als je nu de balans opmaakt?

Suzanne: “Ik vind het natuurlijk een fantastisch concept, maar het gaat me allemaal veel te langzaam. Ik heb nog nauwelijks iets concreets gehoord over hoe er aan dit streven invulling wordt gegeven. Met een netwerk van aanjagers opbouwen kom je er niet hoor. Wat je nodig hebt is disruptie, niet het zoveelste conservatieve denkmodel. De preventiedoelstelling moet je daarom veel meer benaderen als een startup; wendbaar, korte lijnen, snel schakelen. Alleen dan krijg je er vaart in en bereik je iets. Dat clubje onder leiding van oud DSM-topman Feike Sijbesma zit er véél te conservatief in. Ik zou Sijbesma willen uitdagen meer progressieve denkers in zijn team toe te laten, mensen die écht een verschil willen gaan maken.”

Jij, bijvoorbeeld?

Suzanne: “Heel graag! Vandaar dat je me nu al twintig keer hebt horen zeggen dat preventie een fantastisch verdienmodel is, haha. Zonder gekheid: pas als mensen echt gaan denken in termen van: wat kost het en wat levert het op, gaat alles op z’n plek vallen. Daarvoor heb je dus technologie nodig. Smart Health is daar hét bewijs van. Geweldig toch? We zijn nog maar net begonnen!”